قبل از ازدواج
خلاصه اقدامات قبل ضمن و بعد ازدواج
یا ایها الناس اتقوا ربکم الذّی خلقکم من نفسٍ واحده خلق و خلق منها زوجها و بثّ منها رجالاً کثیرا و نساءً واتقوالّذی تسائلون به والارحام،ان الله کان علیکم رقیبا
ای تقوا پیشگان و حافظان هوای نفس که پروردگار شما را از انسان واحدی آفرید و (حضرت حوّا) جفت دیگری را برای او قرار داد و از ایشان مردان و زنان بسیاری برانگیخت و پراکند(در همة عالم) و از آنچه نیاز به نگهداری تمایلات و خویشتن‌داری است و نزدیکان سئوال خواهید شد که همانا خداوند نگهبان و کاملاً به شما نزدیک است
در قرآن، احادیث، آیات بسیاری، فصول و حتّی کتاب‌هائی به تشکّل خانواده و چگونگی برقراری آن اختصاص داده شده است امّا تقسیم بندی این همه علوم در هر رشته ورودی و خروجی لازم دارد تا با زبان روز مطالب عرضه شود که امیدوارم در این بحث و درس مخصوصاً‌برای جوانان و آغازگران ازدواج روشن گردد
در کتاب شریف وسائل الشیعه، کتاب النکاح حدیثی مفصّل از اولین خطبة ازدواج یعنی بین ادم و حواء بیان شده است که بسیار آموزنده است، در آنجا یعنی بهشت حضرت ادم علیه السلام با پروردگار خویش راز و نیاز می‌کند و از او می‌خواهد که در میان نعمت بیکران و رحمت واسعه مونسی به او عطا کند تا کنارش آرام گیرد و از دوران زندگی بهره‌ای دیگر نصیبش گردد شاید به ظاهر این تحولّی در سکون به معنای یک نواختی باشد ولی همین نیاز در آخر سبب تکامل و سکونی با هماهنگی می‌شود که داستان مفصّل آن را همه با راندن آدم از بهشت و دخالت شیطان در این سیر الهی خوب می‌دانیم هم علمای تفسیر و هم این حدیث روشنگر این است که ازدواج قبل از آموزش اسماء و علوم وسیع خداوند و اهل بیت علیهم السّلام بوده است
بنابراین اهمیت این امر آشکار است ولی کاربردی نمودن آن و روش پیاده کردنش و روابط دوستانه اش باید کاملاً واضح شود
ساده‌ترین معنی تقوی که در آیات دیگر تکرار شده است چیست و چه ارتباطی با ازدواج دارد؟
معنی شایع آن نگهداری(ق= نگهدار) است خداوند می‌فرماید شما باید خودتان را حفظ کنید و ای زن و مرد با ازدواج تقوای الهی پیشه کنید یعنی ما که در تهاجم انواع ضربه‌های شیطان و لشگریان او در خارج و داخل نفس خودمان قرار داریم با شروع کاری مقدس در آغاز تکامل و تکمیل زناشوئی با هدفی پاک دست بر هم می‌زنیم و با پیوند ازدواج دو کار انجام می دهیم یکی بر لشگریان حق می افزائیم و دیگر از جهت کیفیت،خویشتن و همسرمان را قوی می‌کنیم
در پایان حدیث آغازین هم وظیفة ادم را بشارت و نذارت همسرش می‌داند
با ازدواج ما ایمان خود را بیشتر می کنیم، نه آنکه ثروت و نام وکام و جای خود را بیافزائیم
اگر در ابتدا خالص شویم معبود و معشوق اصلی لذّت این امر مقدس را به ما می‌چشاند آنگاه اگر با زوج خویش در سفر و حضر،سختی و بستر، گریه و خنده بسر بریم همیشه یاد و روح خدا در کانون گرم خانواده جریان دارد آنگاه که ورود ما با سلام آغاز می‌شود و در اطمینان و آرامش سیر می کند و تا قیامت ثمرة آن ادامه دارد و چون کاروان عشق انبیاء‌و اولیاء (داستان) حقیقت ما را بیان می‌کند به راستی چقدر زیباست که زن و مرد متقابلاً هرگاه به هم می‌رسند خدا را شکر و به هم درود بفرستند، چرا که این غنیمت پیوند را او عطا کرده است و به برکت آئین محمد صلی الله علیه و آله به همة لذّت های دنیا و آخرت آشنا گشته و آن را درک می‌کنند
قبل از ازدواج از ملاقات‌های مخفی و مکاتبات بی ثمر باید خودداری کرد بهترین روش برای دختران و پسران جوان اجازه گرفتن و مشاوره با پدران و اهل فن است امام صادق علیه السلام می‌فرمایند ما زن و مرد را در سر سفره آشنا می‌کنیم
یعنی رفتار و کردار و مشورت با آگاه‌ترین افراد سبب درک بهتر یکدیگر و نزدیکی کامل، بدون ارتباط نامشروع می‌گردد، توافق اخلاقی که مهمترین عنصر خانوادة‌سالم است ارزیابی می‌شود
اگر چنین آغاز کنیم، چون و چرا نداریم در زندگی را به جای اختلاف، به گذشت و احسان تا آخرین لحظه پایه‌ریزی می‌کنیم در حقیقت با ازدواج وارد کلاس مدیریت، صفا و فداکاری می شویم و از تلاش و ابراز محبت(مؤدت) خسته نمی‌شویم
گرچه نظر کارشناسان در معیارهای قبل از ازدواج به همتائی دینی و ایمانی، هماهنگی فکری و فرهنگی، اخلاقی، سنتی، مالی، روحی روانی و تناسب خانوادگی، سیاسی، اجتماعی و حتی زیبائی است و تدین، اخلاق نیک، شرافت خانوادگی، عقل وسلامت روح و جسم را از اصول شروع پیوند گرفته‌اند ولی قصد ما توجه به موانع و نکات دقیق این ارتباط است
امّا چگونه می‌شود ارتباط سالم برقرار کرد؟
به نظر ما اگر متولیان شرع و مسئولین یک نظام حکومتی از رفع مشکلات جوانان یا مبارزه با منکرات سخن می‌گویند حتماً لازم است که زمینة آن را فراهم آورند شاید معنی «قسط» که با ظهور منجی بشریّت صورت می‌گیرد همین باشد البته والدین و همه اعضاء خانواده و بستگان در این امر واجب باید همکاری لازم را بکنند و بدون اکراه و اجبار همه رفتارهای ازدواج سالم را فراهم آورند
ورود به رابطه دختر و پسر در عین نداشتن مرز سخت نیاز به شناخت دارد که اولین آن خودسازی هر کدام است اگر قصد پلیدی در وجود خود ما باشد یعنی فقط هوای نفس بر ما حاکم باشد به این معنی که خاصیت شهوت و غضب را توسعه دهیم و فقط به حواس پنجگانه تکیه نمائیم نه تنها با همسر بلکه با خواهر و مادر یا پدر و برادر هم نمی‌توانیم رابطه سالم برقرار کنیم
در مسافرتی کوتاه با صاحبنظران خوش زبان، سخن از آموزش شد؛ هرکس نظری داشت و هیچکس از اهمیت آن و ندانستن خود حرفی نزد نگفت من در این باب چیزی نمی‌دانم وباید شاگردی کنم،و نگفت کدام استاد را باید برگزینم؟ یکی از مواد و کلاس‌هائی که مانده‌ایم و ندیده‌ایم و تاکنون به آن نیاندیشیده‌آیم و یکی از ابعاد علم(Philosophia) است آموزش خانواده و حقوق آنها است
تجربیات دانشمندان به خصوص روانشناسان و دست اندرکاران اختلافات خانوادگی یک نیاز اساسی را برای ما روشن می‌کند،و آن یافتن منابعی قوی و محکم است تا در بین همه نظرات و هیاهو تکلیف این جمع درگیر مسائل خانواده را کاملاً روشن کند
در هر حال این همسرانند که باید بدانند خداوند آنها را مایة آرامش و انس یکدیگر قرار داده است نه آنکه از ابتدا یا ضمن و بعد از مدتی زندگی، سر به شکوه و ناآرامی آغاز کنند و به جای دقت در مرحلة اول بهانه در‌آخر بیاورند
ایشان با ذکر به اینکه با پیوند ازدواج خداوند بر ایشان منت نهاده است قدر این همسر را باید گرامی دارند و‌آن را با مدارا و مهر و لطف جبران کنند بهترین غذا را برای یکدیگر بخواهند و بهترین مکان را برای هم فراهم آرند و با چاشنی قناعت و صفا آرام گیرند حتی در روابط زناشوئی هر یک دیگری را مقدم دارند و در حضور خداوند وخلق زمینة رشد و عبادت و نشاط را فراهم آورند هیچگاه بدخلقی نکنند و به خصوص در خطا از یکدیگر درگذرند و با درک محبّت و خلوص و رنج سالها خدمت همدم و همسر خویش را پایمال نسازند
مشهور است کاسبی رند خدمت عالمی فاضل می‌رسید و تکرار می‌کرد آقا چه کنیم حقوق مردم رعایت شود عالم بزرگوار از جواب خودداری می‌کرد و او مرتب کلامش را تکرار می‌کرد و عالم به جواب مناسب و حال او می‌اندیشید تا اینکه روزی گفت: انصاف، انصاف او که منتظر این کلام بود بلافاصله و بدون تأمل خداحافظی کرد و هنوز کاملاً از مسجد خارج نشده عالم دوباره او را صدا کرد و گفت: آیا می‌دانی یزید که سر مبارک امام حسین علیه السّلام را بریدو به آن عمل قبیح یارانش را فرمان داد چه کرد مرد بازاری که از این سؤال و توضیح تعجب کرد و به دقت گوش فرا داد عالم فرمود: آری او و کوفیان و دشمنان ابا عبدالله «انصاف» نداشتند
حقیقت این است که اگر ما حتی یک لحظه یاد این کلام را بخاطر داشته باشیم به طلاق گردن نمی‌نهیم حتی قدر یک لحظه زندگی مشترک را ارج می نهیم
اهمیت رفتار و توان جنسی قبل از ازدواج
روانشناسی جنسی و مباحث اصولی آن در جهان بخش های گسترده ای را ایجاد کرده است که برخی در جهت تشخیص و مقداری در مسیر درمان است امّا آنچه مسلم است به قول کارشناسان بیش از نیمی از اختلاف زناشوئی به دلیل ناآگاهی از مقدمات و تدابیر عملی در مقابل مسائل جنسی است
یکی از نگرانی های زوجین هم قبل از ازدواج تردید از اطمینان به داشتن توان فرزند داشتن و تربیت و حل مسائل زناشوئی است این مباحث در روانشناسی اسلامی و منابع وحی به روشنی بیان شده است
اگر طرفین بدانند قبل ازدواج باید قدری صبور باشند به این معنی که با از خود گذشتگی هر دو سعی کنند تمام محبّت خویش را به دیگری ابراز کرده و فقط به دنبال اشباع یکطرفه خود نباشند به قسمت عمده روابط سالم دست یافته‌اندمردان اغلب با ملاقات و دیدار ساده نیز گاهی میل خواستگاری و نامزدی می‌کنند گرچه ممکن است آرمان و ایده‌عالی را در سر بپرورانند ولی در هنگام ارتباط با همسر مورد انتخابشان، خواستار دست یابی به کامجوئی بدون درگیری هستند این آرامش و ارتباط اگر سالم باشد موجب تمایل بیشتر بعدی می‌گردد بهمین دلیل مردان باید دقت بیشتری در نوع آرزو، و توان روبرو شدن با جنس مقابل خود را بکنند و کمتر در مورد سلیقه جنسی مشورت کنند
مردان نباید منتظر باشند که زنان به استقبالشان بیایند زیرا ایشان نقش فاعلیّت دارند و اگر چنین انتظار داشته باشند اوقات خویش را تلف کرده‌آند آنان وظیفه دارند در یافتن و ابراز محبّت و درک زنان بکوشند در ایّامی که از همسر دورند جبران محبت را بنمایند و کلمة دوست داشتن را به زبان آرند در اینصورت ایشان هم در همکاری خود را به مردان نزدیک می کنند و مردان با احترام و مدیریت می‌توانند این استعداد را شکوفا کرده تا آنجا که هیچ پرده‌ای بین دلهای یکدیگر بجز معبود که آنان را بهم پیوند کرده است نبینند و همه ظرف وجود خویش را مالامال جمال حق کنند(نه حرف‌های خلق و وسوسه‌های شیطان) متأسفانه در قبل ازدواج گاهی حسادت و نظر شخصی و کاسه‌های داغ‌تر از آش نمی گذارد این رفاقت تشدید گردد
خلاصه بهترین ازدواج‌ها آن است که بدون پرده‌دری هر دو زوجین دوست صمیمی یکدیگر باشند در این صورت سختی ها با توافق آسان می‌گردد بهمین علت است که زوج های جوان یا روستائی یا مؤمن و روشنفکر در عین سادگی بر فرشی از پوست،زفاف را جشن می‌گیرند و بر چادری قناعت می‌کنند در حالی که سینه‌هایشان مالامال از نشاط شب‌های بیداری و رازداری است
بهمین دلیل است که سازگاری با وضع اقتصادی، پذیرفتن عذرهای یکدیگر، آراستن خود برای یکدیگر و تنظیم خواسته‌های خود با یکدیگر، و استقبال زن هنگام ورود مرد و مشایعت و پرستاری مرد از همسر خود در مشکلات همه وظایف شرعی و عرفی هستند این رفتارها و هر آنچه حکایت از احترام و قدردانی کند، زمینه‌ساز‌آن کردار جنسی است برای نمونه
آنگاه که مردان میل به همبستری دارند زنان حق ندارند محیط را ترک نمایند و همچنین مردان نباید به این محبّت پاسخ نگویند بلکه همه سعی خود را در اشباع کنند از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است: بهترین شما در بین زنان آن است که هرگاه با شوهرش است خود را می‌آراید، شاید برای آنانکه میل به جدائی و تکبر دارند این رفتار سخت باشد ولی از آنچه بر عهدة زنان است خوابیدن عریان در هنگام استراحت مرد در بسترش است
و همچنین فرمود: جبرئیل در مورد زن چنان وصیت کرد تا این که گمان کردم سزاوار نیست شوهر بانوی خود را طلاق دهد مگر به جهت زشتی (فحشا) آشکاری که مرتکب شده است
روزی پیامبر وارد خانه ام سلمه شد و بوئی خوش به مشام ایشان رسید: فرمود آیا حولاء آمده است؟ ام سلمه گفت آری و از شوهرش شکایت دارد حولاء نزد پیامبر آمد و گفت: پدر و مادرم فدای شما شوهرم از من روی گردان است فرمود بیشتر به او رسیدگی نما حولا گفت: هیچ بوی خوشی نیست که از او استفاده نکنم ولی او روگردان است حضرت فرمود اما او نمی‌داند اگر به تو روی آورد خداوند چه پاداشی به او می‌دهد؟ آن زن گفت خداوند چه پاداشی به او می‌دهد؟ حضرت فرمود هرگاه به تو روی آورد، دو ملک او را در بر می‌گیرند و مانند کسی است که در راه خدا شمشیرش را برهنه کند و آن زمان که با تو آمیزش کند، گناهان او می‌ریزند، آنگونه که برگ درختان می‌ریزد پس وقتی غسل می‌کند از گناهان عاری می‌شود
از امام باقر علیه السلام است که پیامبر اکرم فرمود جفا است مرد زن را آماده نکند
در این مرحله آنچه بیشتر لازم است شناخت نقاط حساس بدن از پیشانی، گردن‌ها و سینه و نواحی انتهای اعصاب در اعضای تناسلی است که به ترتیب با تحریک و نوازش ضمن نگاه در چهره زمان نزدیکی کنترل می‌شود اگر این عمل با آرامش صورت گیرد هر دو از لذّت سالم جنسی برخوردار می‌شوند و یقیناً فرزندان سالم باهوش و خوب خواهند داشت بی توجهی در این مراحل تغییرات ژنتیک و علائم بعدی را در برد ارد
حتی صحبت کردن ضمن مباشرت و توجه به دیگران در اثرات جسمی طفل آینده مؤثر است بنابراین ارضاع میل جنسی مانند هر عملی باید ضمن تمرکز و کامجویی ایده‌ال صورت گیرد برای ورود به چنین حالتی امام صادق علیه السلام از ابی بصیر سؤال می‌کند چگونه هر کدام از شیعیان عمل می‌کنید: او می‌گوید نمی دانیم، حضرت می‌فرماید هرکجا میل به نزدیکی داشتید دو رکعت نماز بخوانید و بخواهید که پروردگار باکدامن‌ترین و حفظ کننده‌ترین آنها در خویشتن‌داری و آنچه برای شما است قرارش دهد و او را بیش از همه صاحب برکت و روزی سازد و از او فرزند پاکی گذارد که در زندگی و مرگ اولاد صالحی باشد
همچنین از امام علیه‌السلام سؤال می‌کنند چگونه ممکنست شیطان شریک(در ازدواج گردد) فرمودند اگر یاد خداوند باشد ابلیس رانده می‌شود و اگر نام پروردگار را نیاورند شیطان یادش را داخل عمل می‌کند در نتیجه گرچه نطفه یکی است ولی عملاً‌از هر دو شکل می‌گیرد
همچنین امام صادق علیه‌السلام در جواب اسحاق بن عمار که می‌گوید حق زن بر مردی که نیکوکار است چیست؟
جواب دادند: او را اشباع می‌کند، می‌پوشاندش و از خطایش در می‌گذرد
الحمد لله رب العالمین
ولی اگر دوستی جاودانه باشد،به قول حافظ به شاهراه طریقت گذرتوانی کرد، اگر
دلا زنور ریاضت گر آگهی یابی چو شمع خنده زننده ترک سر توانی کرد
تو تا لب معشوق و جام می‌خواهی طمع مدار که کار دگر توانی کرد
آری کفو یا همطرازی همین ایمان است و معادلاتی چون عفّت، پاکی با جلوگیری از حرام و تجمّلات و پوشش ظاهر و باطن را گویند گرچه امانت‌درای، حتّی رعایت آن در مقابل دشمنان و دینداری یعنی پیوند هنجارها و رفتارهای خانوادگی با معنی الهی و در مجموع ازدواج بدون دردسر را هم گویند
بنابراین نتیجه می‌گیریم که بی‌بندوباری،استفاده ابزاری و روابط مبادله‌ای و نداشتن انس و محبّت مانع ازدواج سالم است در این تصمیم گیری های عجولانه که با احساس علاقه ظاهری است باید تجدید نظر کرد
دینداران مهمترین اخلاقشان حیا و متانت است و هوس را فدای عقیده نمی‌کنند
گرچه خانم‌ها بیشتر به عنوان حمایت و همدمی و به زبان آوردن احساسات خویش ازدواج می‌کنند ولی اگر:هم صحبت عالی تری چون یکتا رفیق هستی، خالق همة ما، همراز سرّ نگهدار شب‌های تار را پشتیبان حقیقی خود کنند و بعد تصمیم بگیرند همسری مطابق رضای او برگزینند گرچه ثروتمند نباشد و به جای زیبائی و سیرتی نیکو، امانت،شجاعت، علم و متانت داشته باشد بهتر نیست؟ و مردان هنگام خلوت یا نماز بخواهند همسری پاک دامن نصیبشان گردد و در انتخاب بین دختران مختلف‌آنکه بندة خاص و محجوب وسالم باشد را برگزینند
نیکو تر نیست ؟
آنان می‌دانند که همسر و فرزند و ثروت و مادر و پدر، مسکن و مقام حتّی علم نمی‌تواند هدف انسان باشد زن و مرد مانند دو بال هستند که هواپیمایشان با موتور علم حلم ذکر فکر بیداری همه قوای جسمانی در کنار نیروهای الهی مانند بقاء در فناء‌عزت در ذلّت،فقر در غنا،صبر در بلا، نعمت در سختی معنی می‌دهد و حرکت همچنان ادامه پیدا می‌کند
مقدمه
برداشت از نرم افزار دایره المعارف سلامت با طبیعت مهندس انصاری
خانواده کوچکترین هسته اجتماعی است که از یک زن و مرد و فرزندان آنها تشکیل می‌شود و می‌توان گفت که بنای اصلی جامعه بر این هسته کوچک گذارده شده است، چرا که فرزندانی که در این هسته بوجود آمده و پرورش می‌یابند، سازندگان فردای آن جامعه می‌باشند پس باید برای این هسته کوچک نقش مهمی قائل شد
خانواده همانطوری که می‌تواند باعث انسجام وحدت، تکامل و پیشرفت افراد شود و نقش سازنده‌ای در این جهات داشته باشد به همان میزان هم می‌تواند اثرات مخربی برروی فرزندان و در کل برروی سازندگان جامعه بگذارد
پس اگر اساس و رکن اصلی خانواده که زیربنای جامعه می باشد برپایه اصولی صحیح بنا شود می‌تواند موجبات رشد و شکوفایی افراد و در نتیجه جامعه را فراهم آورد، حال باید دید این اصول صحیح چیست؟
البته در تشکیل خانواده طرفین (زن و مرد) نیاز به یک سری آگاهی‌ها و بینش‌هایی نسبت به استعدادها، امیال، ایده‌آلها،آرزوها، واقعیتها و خواسته‌ها دارند که اگر بر سر این مسائل اتفاق نظر و کمی هم گذشت داشته باشند، می‌توانند باعث رشد و پرورش صحیح افراد خانواده بشوند
ما در جوامع مختلف و همچنین جامعه خود،شاهد بسیاری از ناسازگاریهای خانوادگی و از هم پاشیدگی خانواده‌ها هستیم که مهمترین عوامل در ایجاد این مسائل به آن اشاره خواهد شد
اصل ازدواج
خلقت آدم همزمان با مادر امّت(حوا) و میل به ازدواج بوده است این وقایع بعداز از شناخت هستی، انسان و طبیعت و همچنین براساس محبت و تقوی صورت گرفته است
سنت ازدواج روش پیامبران بوده است و زندگی سالم خمیرمایه ادامه نسل گشته است در این مسیر حفظ حقوق یتیمان آموزش و سرپرستی خانواده وظیفه اصلی مردان و همگام با آن همسرانشان شمرده شده است
ازدواج آرامش در سایة دین و کسب لذت حلال را شیرین، مفید و امیدوار کننده می‌سازد و انگیزه صلح جویی و رفع اختلاف جامعة توحیدی را پایه‌ریزی می‌کند
خانواده نیکو از هزاران مسکن گرانقیمت با ارزش‌تر است و این کانون الهی(خانواده) با صوت دلنشین قرآن و غزلیات شیوا و گفتار آرام بخش معنی انسانیّت را کامل می کند کلیه حقوق فردی و اجتماعی، اقتصاد و سیاست در محیط امن خانواده پایه‌ریزی می‌گردد گرچه رفتارهای دیگر فردی و ادارة اجتماع خودسر فصل‌هائی جداگانه دارند ولی در یک راستا و همه جزئی از علائم Philosophy هستند بنابراین دقیقاً آن ها را باید آموخت و تجربه کرد
چگونگی انتخاب، در قرآن نوع انتخاب در نظر گرفته شده است و سابقه ارتباط نامشروع در خانواده باید ارزیابی گردد حتی در صورت اختلاف،راه حل مشکلات خانوادگی مطرح شده است جالب است که آیات زوج و ازدواج از نظر تعداد همواره زوج است و خود از معجزات قرآنی است
مهریه زنان،هدیه و احسان و رفع چالش‌ها هرکدام تأمین نیازهائی است که بر حسب شأن و جایگاه به همسران تعلق می‌گیرد و پشتوانه یک زندگی شیرین و سالم برای زن و مرد است هر مقدار از مهریه که زنان به مردان با میل بخشیدند بر مردان گوارا است
ارتباط زنان با مردان بدون پرده پوشی است و اصل ازدواج عملی خوشایند است
باید توجه داشت گرچه در طبیعت تفاوت موجود است لکن آزادی و برخورداری از امکانات تا آنجا که به حقوق دیگران لطمه نزند برای زن و مرد کاملاً‌وجود دارد